«ترکیه ابرهای ما را می‌دزدد»؛ پیچیده شدن صدای روایتی غیر علمی در عصر داده!

در روزهای اخیر تصاویری همراه با نظرات عجیبی مبنی بر «ابردزدی» در فضای مجازی منتشر شد، کاربران که البته به نظر نمی‌رسید کارشناس باشند، از این موضوع که چرا سمت ایران خشک و بی‌ابر و سمت ترکیه برفی و ابری است، ابراز تعجب کردند. تصاویر منتشر شده بی تاریخ و بدون هیچ توصیف درستی منتشر شده بود و ادعا می‌کردند که ابرها پس از ورود به ایران محو می‌شوند و این اتفاق نیز کاملا بی سابقه است.

چه کسی مقصر بود، دشمن فرضی؟

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که چنین اتفاقی بی سابقه نیست و حتی در سال‌های قبلی و در زمان‌های مشابه از سال رخ داده است، با این حال شایعات خیلی سریع در تمام فضای مجازی پراکنده شد و روزمره مردم را درگیر کرد. در دنیای امروز که عصر داده است گمراه نشدن آسان نیست، اما حداقل می‌شود از دامن زدن به چنین مسائلی که نیاز به کارشناس دارد، پرهیز کرد. برای صحت سنجی چنین روایاتی باید یک بازه زمانی معین را در نظر گرفت و در آن بازه جزئیاتی همچون اختلافات ارتفاعی، پوشش گیاهی، شرایط آب و هوایی و... را بررسی کرد و حتی بد نیست که قبل از شایعه پراکنی با اصطلاحاتی همچون خطوط مرزی و شرایط جغرافیای و امثال آن‌ها آشنا شویم.

بنابر گزارشات و تا سال آبی کنونی که از مهرماه آغاز شده است، امسال خشک‌تر از نرمال بوده است، با این حال نمی‌توان با دقت کافی میزان بارش تا پایان سال آبی را پیش بینی کرد، چرا که چند سالی می‌شود که ایران درگیر خشکسالی است. از طرفی همچنان جامعه علمی به طور کامل متقاعد نشده است که باروری ابرها و روش‌های مختلف در آب و هوا و بارش برف و باران اثرگذاری بالایی دارد؛ اما بر اساس گزارشات سرمایه گذاری در این زمینه چه در ایران و چه در دیگر کشورها ادامه دارد، اما همچنان این موضوع که مشکلات خشکسالی در ایران و در تمام جهان وجود دارد و هیچ ابر پروژه‌ای تا کنون نتوانسته آن را حل کند، نمی‌توان نادیده گرفت.

اگر در آن بازه زمانی که در فضای مجازی منتشر شده، به شمال غرب ایران نگاه کنیم، به راحتی می‌بینیم که کشور همسایه با هیچ ترفندی نتوانسته ابرها را از ایران بدزدد و حتی اگر کارشناس نباشیم هم می‌توانیم در هر دو سوی مرز ایران و ترکیه ابرها را ببینیم. بنابراین می‌توان گفت آنچه از خطوط مرزی و شرایط آب و هوایی امروز ایران در فضای مجازی منتشر شد و سر و صدای زیادی داشت نه تنها غیر طبیعی نیست بلکه در همین بازه‌های زمانی در سال‌های گذشته نیز دیده شده است.

در واقع می‌توان پی برد که چنین تصاویری از ابتدا برای شایعه پراکنی در مورد یک روایت غیرعلمی منتشر شده‌اند. حتی اگر نخواهیم باور کنیم که ابردزدی یک شایعه است، با دیدن چنین تصاویری اگر کمی به باورهای خود شک نکنیم، نمی‌توانیم خود را شنونده و بیننده عاقل بنامیم، چرا که تنها با چند تصویر به این نتیجه رسیدیم که ابرها را از مرز ایران ربوده‌اند!

شبه علم بار دیگر به میدان آمد

در مواجهه با روایت «ابر دزدی» به طور مشابه با اکثر روایات غیر علمی و طور واضح یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های شبه علم را می‌توان دید، بدون هیچ بررسی دقیقی همان ابتدا سر از رسانه‌های عمومی درآورد و به محک تجربه تن نداد. دقیقا مشخص نیست چه زمانی تصمیمی مبنی بر آموزش صحیح برای ورود به فضای مجازی گرفته خواهد شد.

خطا در علم از ابتدا وجود داشته است و نمی‌توان آن را هیچ گاه نادیده گرفت، هر روزکه می‌گذرد قوانین بسیاری در علم، نقض و قوانین بسیاری به علم اضافه می‌شوند. در این بین تنها کاری که از ما بر می‌آید این است که در مواجهه با چنین روایاتی در جهت آگاهی خود تلاش کنیم و قبل از باور کردن روایاتی همانند « ابر دزدی»، به تحقیق درباره‌ی واقعیت‌های سازگار با آن و از آن مهم‌تر واقعیت‌های ناسازگار با آن بپردازیم. به یاد داشته باشیم در عصر داده، دچار شدن به توهم دانایی در نتیجه عدم شناخت شبه علم از علم پدید می‌آید و جامعه را در بی‌خردی فرو می‌برد.