زمزمه‌های ادعای فروش پهپاد ایران به روسیه ابتدا از سوی اوکراین و سپس غرب مطرح شد و حالا این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل رسیده است. اتفاقی که حاکی از افزایش حساسیت‌های بین‌المللی در این زمینه است.
شامگاه دوشنبه بود که آمریکا اعلام کرد این کشور با بریتانیا و فرانسه درباره نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی ایران به دلیل فروش پهپاد به روسیه موافق است.
ودانت پتل، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا در یک نشست خبری گفت: «متحدان فرانسوی و بریتانیایی ما امروز رسما مساله نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از سوی ایران به واسطه فروش پهپاد به روسیه را پیش کشیدند؛ ایالات متحده با این فرض همراه است. دیپلمات‌های غربی مدعی هستند، با وجود پایان یافتن دوره محدودیت‌ها برای صادرات تسلیحات از سوی ایران، برخی از مفاد این قطعنامه دست‌کم تا اکتبر سال ۲۰۲۳ درباره سامانه‌های پیشرفته موشکی همچنان پابرجا است. این مقام‌ها با تفسیر موسع از متن حقوقی قطعنامه ۲۲۳۱ می‌گویند، محدودیت فروش سلاح برای ایران شامل فنآوری‌های پیشرفته مثل تکنولوژی پهپادی هم می‌شود.
بر همین اساس هم اعضای شورای امنیت در نشستی غیرعلنی به بررسی این ادعا پرداختند و گزارش‌هایی در این زمینه ارائه شده که جزییاتی از آن را سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است. هرچند ایران و روسیه این ادعاها را رد کردند اما اوکراین، آمریکا و غرب بر ادعای خود اصرار دارند و تاکید می‌کنند که اسنادی در این زمینه وجود دارد. اما این تنش‌ها بر سر چیست و چه اسنادی درباره استفاده از پهپاد شاهد در جنگ روسیه و اوکراین وجود دارد؟
ادعای آمریکا درباره مطرح شدن اسناد استفاده از پهپاد شاهد
ند پرایس در همین باره گفته که در این نشست اعضای شورا توضیحاتی کارشناسی از دبیرکل سازمان ملل درباره گزارش‌های انتقال این پهپادهای خطرناک دریافت کردند. پرایس افزود: ما نگرانی جدی‌مان را درباره دست یافتن روسیه به این پهپادها از ایران که نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است، بیان کردیم.
همچنین در این بیانیه ادعا شده که آمریکا مدارکی دارد که این پهپادها برای حمله به شهروندان غیرنظامی و زیرساخت‌های مهم غیرنظامی به کار گرفته می‌شوند و نظر به این که ایران تامین تسلیحات روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را انکار می‌کند، ما به همکاری با متحدان و شرکایمان به منظور جلوگیری از انتقال تسلیحات خطرناک به روسیه متعهد است.
تکذیب چند باره از ایران و اصرار غرب
این در حالی است که از ابتدای مطرح شدن این ادعا تا کنون سخنگوی وزارت خارجه در نشست های خبری خود و نماینده دائم ایران در سازمان ملل فروش پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین را رد کرده اند.
امیرسعید ایروانی نماینده ایران پس از نشست شورای امنیت نیز در نیویورک در جمع خبرنگاران تاکید کرد: ایران همواره گفته است که ادعاهای بی اساس در مورد انتقال پهباد برای استفاده در درگیری اوکراین را رد می‌کند. او درباره موضع جمهوری اسلامی درباره جنگ نیز افزود: ما از تلاش‌های جاری برای یافتن راه حل برای این مناقشه حمایت کرده و در این رابطه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با همتایان خود در دوطرف درگیری در مناسبتهای مختلف تماس گرفته است.
روسیه: این موضوع بهانه غرب برای فشار بر ایران و روسیه است
از سوی دیگر روسیه نیز به عنوان طرف دیگر ماجرا پس از نشست شورای امنیت ادعاهای مطرح شده از سوی غرب را رد کرد. گرچه روس‌ها پیش از این واکنشی به این ادعاها نشان نداده بودند.
معاون نماینده روسیه در سازمان ملل، پس از نشست غیرعلنی شورای امنیت برای بررسی ادعای فروش پهپادها توسط ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، این اتهامات را «بی‌اساس» و «بهانه‌هایی ساختگی» تلقی کرد که غرب برای فشار آوردن به ایران و روسیه انتخاب کرده است.
دمیتری پولیانسکی تاکید کرد که روسیه در جنگ با اوکراین فقط از پهپادهای ساخت داخل این کشور استفاده می‌کند.
ادعای رییس جمهور اوکراین و پیشنهاد برای قطع کامل روابط با ایران
با این همه به نظر می‌رسد که با وجود تکذیب‌های مقامات ایران اوکراینی ها همچنان بر ادعای خود پافشار می‌کنند. تا جایی که رییس جمهور این کشور در ویدیویی با اشاره به حملات هوایی روسیه از ساقط کردن پهپادهایی خبر داد که به گفته او پهپاد شاهد ساخت ایران بودند. اوکراین حتی با این ادعا بار دیگر از اسرائیل درخواست خرید سامانه‌های دفاعی برای مقابله با موشک و پهپاد کرد. درخواستی که اسرائیلی‌ها آن را رد کردند. مقامات این رژیم تاکید کردند که اگرچه اسرائیل در جبهه غرب است اما سلاح به اوکراین نمی‌فروشد.
این درخواست حالی مطرح شد که اوکراین پیش از این نیز درخواست خرید سلاح به اسرائیل داده بود و با مخالفت اسرائیلی‌ها روبه رو شد. اما این بار مقامات اوکراین ادعا کردند که روسیه از پهپادهای ایرانی استفاده می‌کند و امید داشتند که به دلیل حساسیت رژیم اسرائیل روی ایران درخواست آنها با موافقت همراه شود. اتفاقی که البته رخ نداد.
درخواست ایران برای ارسال اسناد استفاده از پهپاد شاهد در جنگ
با وجود تکرار ادعاهای اوکراین و آمریکا درباره وجود اسنادی درباره استفاده از پهپاد شاهد در جنگ، وزیر خارجه ایران درخواست کرده که این اسناد در صورت وجود به ایران داده شود.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه پیش از این نشست شورای امنیت سازمان ملل در تماس تلفنی با «گردان گرلیچ رادمن» وزیر امور خارجه و اروپای کرواسی، گفت: ما قویا مخالف جنگ و تسلیح هر یک از طرفین جنگ بوده و هستیم و به مقامات اوکراین گفته‌ایم چنانچه سندی در خصوص استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین وجود دارد، ارائه کنند.
با این حال به گفته مقامات اوکراین این کشور نه تنها تمایلی برای مراوده با ایران ندارد بلکه رییس جمهور این کشور حتی پیشنهاد قطع کامل روابط دیپلماتیک با ایران را داده است.
افزایش تنش‌ها بر مذاکرات تاثیر می‌گذارد؟
افزایش اختلافات و تنش‌های لفظی ایران با غرب بر مذاکرات احیای برجام نیز بی تاثیر نیست. موضوعی که معاون نماینده روسیه در سازمان ملل نیز بر آن تاکید کرده و گفته که فشارهای غرب مذاکرات را بیش از پیش پیچیده می‌کند. این در حالی است که اکنون نیز مذاکرات در بن بست است و به گفته مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیشرفت و تحرکی نداشته است. تاجایی که حتی رابرت مالی نماینده امور ایران و مذاکره‌کننده آمریکایی ادعا کرده که موضوع احیای توافق فعلا در دستور کار طرف آمریکایی نیست. حال باید دید که گره کور مذاکرات در چنین شرایطی باز می‌شود یا این بن بست همچنان ادامه خواهد داشت.
همه چیز درباره پهپاد شاهد؛ سلاحی ارزان و خطرناک
پهپادهای شاهد-۱۳۶ از تولیدات شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) است. این پهپاد با وزن حدود ۲۰۰ کیلوگرم شبیه یک بال دلتای ۳.۵ متری است که در دماغه آن یک بار انفجاری تعبیه شده و همچنین از سیستم اپتیک پیشرفته برای انجام حملات دقیق بهره می‌برد. پهپادهای شاهد که به صورت جمعی شلیک می‌شوند، قابلیت پرتاب از کامیون را دارند و با سرعتی بیش از ۱۸۵ کیلومتر در ساعت به سوی اهدف تعیین شده حرکت می‌کنند.
در هفته گذشته رسانه‌های غربی با انتشار تصاویری از بقایای بدنه و موتور ۲ فروند پهپاد انتحاری در جبهه استان خارکیف اوکراین، مدعی شدند این پهپادها از مدل ایرانی شاهد۱۳۶ هستند که ارتش روسیه استفاده از آنها را آغاز کرده است.
شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی با عنوان «پهپاد شاهد، تهدیدی بزرگ و سلاحی ناشناخته» به این پرنده ایرانی پرداخت.
همچنین وال استریت ژورنال هم در مقاله ای که حاوی مصاحبه‌ای با یک فرمانده میدانی ارتش اوکراین بود ادعا می‌کرد در هفته های اخیر ارتش روسیه استفاده گسترده‌ای از پهپادهای انتحاری ایرانی علیه مواضع ارتش اوکراین داشته است.
«وقتی شاهد بر هدف قفل می‌شود، سخت می توان آن را متوقف کرد» این جمله‌ای است که سرهنگ رودیون کولاگین فرمانده تیپ ۹۲ مکانیزه ارتش اوکراین در جبهه استان خارکیف در توصیف پهپادهای انتحاری شاهد ۱۳۶ به زبان می‌آورد.
بنا به گزارش مشرق، وی در ادامه در خصوص جزئیات عملیات این پهپادها مدعی می شود: پهپادهای شاهد-۱۳۶ تحویل داده شده به روسیه طی هفته گذشته چندین حمله ویرانگر در منطقه خارکیف اوکراین انجام دادند.
طی هفته گذشته، پهپادهای شاهد-۱۳۶ که به رنگ های روسی رنگ آمیزی شده و به "ژرانیوم ۲" تغییر نام داده شده است، بر فراز مواضع زرهی و توپخانه اوکراین در شمال شرقی منطقه خارکف ظاهر شدند.
پهپادهای ایرانی معمولاً به صورت جفتی پرواز می کنند و سپس به سمت اهداف شیرجه می‌روند؛ این پهپادها در جبهه استان خارکیف ۲ هویتزر خودکششی ۱۵۲ میلی متری، دو هویتزر خودکششی ۱۲۲ میلی متری و همچنین دو خودروی زرهی BTR را منهدم کرده اند.
روسیه قبل از استفاده گسترده کنونی از شاهد ۱۳۶، آزمایشی را در ماه گذشته انجام داد و یک هویتزر خودکششی ۱۵۵ میلی‌متری M۷۷۷ تحویل داده شده توسط ایالات متحده را با این پهپاد مورد اصابت قرار داد. در مناطق دیگر، روس‌ها قدرت آتش توپخانه‌ای دارند و با آن مدیریت می‌کنند. در اینجا اما دیگر آن مزیت توپخانه ای را ندارند و بنابراین شروع به توسل به این پهپادها کرده اند.
پهپادهای ایرانی نسبتاً کوچک هستند و در ارتفاع بسیار پایین پرواز می‌کنند و بدین روی شناسایی آنها را برای سامانه‌های پدافند هوایی اوکراین دشوار می‌کند. امیدوار هستیم که ایالات متحده و متحدانش بتوانند فناوری‌های پیشرفته‌تر ضد پهپاد را در اختیار اوکراین قرار دهند یا برای ایجاد اختلال در ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه وارد عمل شوند.
همچنین وال استریت ژورنال در ادامه می‌نویسد:
به نظر می رسد تاکنون پهپادهای ایرانی بیشتر در منطقه خارکیف استفاده شده اند، جایی که تیپ ۹۲ و سایر نیروهای اوکراینی در ماه جاری حمله بزرگی را انجام دادند و حدود ۸۵۰۰ کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده توسط روسیه را بازپس گرفتند و صدها تانک، هویتزر و نفربرهای زرهی روسی را به غنیمت گرفته یا منهدم کردند.
کارشناسان مستقلی که عکس‌های لاشه هواپیمای بدون سرنشین اخیر را از منطقه خارکیف بررسی کردند، می‌گویند که به نظر می‌رسد شاهد-۱۳۶، آخرین تکامل طراحی بال دلتا در تهران باشد.
ادعاهای متناقض صدای آمریکا
نکته جالب دیگر درباره این پهباد این است؛ در حالی که مقامات و رسانه‌های آمریکایی می‌گویند «پهپادهای فوق مدرن ایران، برتری هوایی هفتاد ساله آمریکا را به چالش کشیده است»، وبسایت صدای آمریکا به نقل از «نهاد اطلاعاتی بریتانیا» مدعی شد پهپادهای ایرانی کُند و به آسانی قابل هدفگیری هستند.
بنا به گزارش کیهان، صدای آمریکا به نقل از گزارش‌های «اطلاعات دفاعی» وزارت دفاع انگلیس نوشت: « پهپادهای نظامی شاهد-۱۳۶ ساخت ایران که روسیه از آنها در جنگ علیه اوکراین استفاده می‌کند، کُند و به سادگی قابل هدفگیری با پدافند هوایی هستند».
صدای آمریکا همچنین از قول بوریس کرمنتسکی، وابسته نظامی سفارت اوکراین در واشنگتن می‌نویسد: پهپادهای ایران چه قدر کاربرد دارند؟ سه یا پنج یا شش فروند از این پهپادهای شاهد را سرنگون کرده‌ایم.این پهپاد بسیار پر سر و صدا است، بسیار کُند است، و می‌توانید صدای آن را از فاصله ۱۰ کیلومتری بشنوید.
صدای آمریکا در ادامه از قول خبرنگار فارین‌پالیسی مدعی شد: پهپادهای شاهد-۱۳۶ ساخت ایران چندان سریع نیستند و با یک موتور دو زمانه غیرپیچیده، مشابه ماشین چمن‌زنی، کار می‌کنند. شما می‌توانید در یک ماشین دست‌دوم در محوطه نمایشگاه اتومبیل‌های دست دوم، ابزارهایی پیشرفته‌تر از این پهپادهای حدودا ۲۰ هزار دلاری پیدا کنید.
این ادعاها در حالی است که محافل نظامی و سیاسی معتبر در آمریکا می‌گویند پهپادهای ارزان قیمت اما موثر ایران توانسته‌اند سیستم‌های راداری و پدافندی صدها میلیون دلاری آمریکا و اسرائیل را با موفقیت به چالش بکشند.
واکنش متفاوت پنتاگون
همه این ادعاها و هیاهوی رسانه ای در شرایطی است که که پاتریک رایدر، سخنگوی پنتاگون روز سه‌شنبه در کنفرانسی خبری خود در پاسخ به خبرنگاری که پرسید: «گزارش‌هایی وجود دارد که بر اساس آنها ایران به روسیه قول داده است که موشک‌های سطح به سطح و پهپادهای بیشتری را بفروشد. آیا شواهدی دال بر تصمیم ایران برای ارسال این تسلیحات به روسیه در اختیار دارید؟»
تاکید کرد: من گزارش‌های رسانه‌ها را در این رابطه دیده ام. من هم اکنون اطلاعاتی را در اختیار ندارم که این موضوع را تایید کند.
پیشنهاد سردبیر
پربازدیدترین ها
آخرین اخبار