آیا کسری برق ایران به دلیل استخراج رمزارز است؟

با وجود اقدامات گسترده وزارت نیرو برای برخورد با کشفیات غیرمجاز استخراج رمزارز، یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد از سال ۹۸ تا ۱۴۰۰ مجموع کشف و شناسایی دستگاه‌های غیرمجاز استخراج رمزارز ۲۲۱ هزار و ۱۶۳ دستگاه بوده. توان مصرفی این دستگاه ۶۲۱ مگاوات بوده که در مقایسه با بار مصرفی برق در ایران طی این دو سال، بسیار ناچیز به شمار می‌رود. از این رو بازوی پژوهشی مجلس می‌گوید ممنوعیت استخراج رمز ارز در کشور که تابستان سال گذشته اعمال شد، سیاستی عملا «شکست خورده» است.

به گفته مرکز پژوهش‌های مجلس تراهش مطلق ماهانه ایران در شبکه بیت‌کوین از ۹۴/۶ میلیون تراهش در تاریخ دهم اردیبهشت ۱۴۰۰ تنها به ۷۵/۳ میلیون تراهش در دهم مرداد ۱۴۰۰ (با گذشت یک ماه و ده روز از دستور قطع برق مزارع استخراج رمزارز) رسید. یعنی بیش از نیمی از استخراج‌کنندگان رمزارز بدون توجه به دستور دولت و قطعی برق مشغول استخراج رمزارز بوده‌اند. توان مصرف برق این استخراج‌کنندگان در بدبینانه‌ترین حالت کمتر از ۸۰۰ مگاوات ساعت بوده است. درحالی که کسری تراز شبکه برق کشور بیش از ۱۰ هزار مگاوات ساعت بوده است. در بدبینانه‌ترین حالت کمتر از ۱۰درصد از کسری برق کشور را می‌توان به استخراج رمزارز نسبت داد.

مرکز پژوهش‌های مجلس ضعف بزرگ‌تر را «اعمال سیاست‌های سلبی و ایجابی در حوزه استخراج رمزارز» عنوان کرده و می‌افزاید: خطر اصلی ناشی از گسترش استخراج رمزارز‌هایی مانند اتریوم در منازل شخصی است. استخراج رمزارز بیت‌کوین در مزارع بزرگ و با تجهیزاتی که مصرف محسوس و با قابلیت ردیابی و کشف بالاتر دارند انجام می‌شود، اما مجموع مصرف برق در منازل شخصی برای استخراج اتریوم احتمالا کمتر از ۱۲ مگاوات هست. استخراج رمزارز‌هایی شبیه اتریوم به مصرف برق کمتر و البته به تجهیزات گران‌قیمت‌تر و با ارزبری بالاتری نیاز دارد و از همه مهم‌تر ردیابی آن سخت‌تر است و می‌تواند موجب افزایش غیر‌قابل کنترل مصرف برق خانگی شود.

چه تعداد مراکز مجاز رمز ارز داریم؟

تا سال ۱۴۰۰ برای ۴۴ واحد استخراج رمزارز در کشورمان پروانه بهره‌برداری صادر شده است. بیشتر پروانه‌های بهره‌برداری در استان سمنان صادر شده است و استان‌های البرز و گلستان در رتبه دوم قرار دارند و استان‌های آذربایجان شرقی، زنجان، قزوین، مازندران و یزد هر کدام ۳ پروانه بهره‌برداری دراختیار دارند. با احتساب مناطق آزاد تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۶ مرکز استخراج رمزارز در کشور مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند که توان مورد نیاز آن‌ها ۴۰۰ مگاوات است. این واحدها، براساس مصوبه وزارت نیرو باید ۱۶۵۷۴ ریال بابت هر کیلووات ساعت برق مصرفی خود بپردازند؛ قیمتی نزدیک به قیمت صادرات برق.   آمار‌های مربوط به جواز تاسیس می‌تواند تصویری از آینده استخراج رمزارز‌ها نمایان کند. تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۲۷۷۸ جواز تاسیس ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده است. یعنی بیش از ۶۳ برابر تعداد پروانه‌های تاسیس صادر شده تقاضای رسمی برای ایجاد واحد استخراج رمزارز وجود دارد.

کسر ی برق ایران به دلیل استخراج رمزارز است؟

مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان کرده که صدور حکم ممنوعیت استخراج رمزارز در تابستان سال ۱۴۰۰ با وجود وقوع قطعی برق و با وجود کاهش میزان استخراج مجاز نتوانسته مانع استخراج غیرمجاز رمزارز بیت‌کوین شود.

در تابستان سال گذشته که فقط مزارع غیرمجاز به فعالیت خود ادامه داده‌اند، اگر همه تجهیزات غیرمجاز را از نوع پرمصرف فرض کنیم مصرف برق استخراج رمزارز بیت‌کوین کشور از ۷۰۰ مگاوات فراتر نرفته است. با فرض اینکه ایرانیان سه برابر بیشتر از تخمین دانشگاه کمبریج در استخراج بیت‌کوین فعال بوده‌اند مصرف برق استخراج بیت‌کوین ایران از ۱۸۴۵ مگاوات فراتر نمی‌رود، اما کسری تراز برق ایران ۱۴ هزار مگاوات تخمین زده شده است.

گرچه اگر ضعف کشور در مهار استخراج غیرقانونی ادامه‌دار باشد، می‌توان در سال‌های آینده برای استخراج رمزارز‌ها در قطعی برق نقش جدی‌تری قائل بود که با توجه به رانت انرژی و روند فعلی سیاست‌ها این موضوع دور از انتظار نیست.

استفاده از برق بخش‌های دیگر

فاصله معنادار تعرفه برق تعیین شده برای استخراج رمزارز با تعرفه برق سایر مصارف نظیر کشاورزی، خانگی و صنعتی و همچنین ساماندهی نامناسب دستگاه‌های استخراج رمزارز موجب شده بسیاری از سرمایه‌گذاران این حوزه به استفاده غیرمجاز از شبکه برق تحت عنوان تعرفه‌های برق کشاورزی، خانگی و صنعتی روی آورند. همچنین به دلیل عدم ردیابی کلیه استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمزارز، محدود کردن مصرف برق آنها در ساعات اوج مصرف برق نیز امکان‌پذیر نبوده و همین مساله موجب تحمیل بار اضافی به شبکه برق شده است.

هجوم مشترکان خانگی به اتریوم

طبق ارزیابی وزارت نیرو حدود ۲۰ درصد از استخراج رمزارز‌ها در ایران به رمزارز اتریوم اختصاص دارد. استخراج اتریوم نیازمند کارت گرافیکی است. هزینه کارت گرافیک‌هایی که وارد کشور شده است در سال ۱۳۹۹ نزدیک به ۳۳ میلیون دلار بوده است اگر واردات قاچاق را نیز ۴۰ درصد در نظر بگیریم در سال ۱۳۹۹ احتمالا بیش از ۴۶ میلیون دلار کارت گرافیکی وارد کشور شده است. اگر سهم استخراج رمزارز از این کارت‌های گرافیکی را ۵۰ درصد فرض کنیم در سال ۱۳۹۹ به مبلغ ۲۳ میلیون دلار کارت گرافیکی احتمالا برای استخراج رمزارز وارد کشور شده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس به نقل از وزارت نیرو می‌گوید احتمالا در سه سال ۹۶ تا ۹۹ کمتر از ۶۰ میلیون دلار کارت گرافیکی برای استخراج رمزارز وارد کشور شده است. با این مقدار واردات امکان تجهیز تعداد ۵۲۲۲ خانه به دستگاه استخراج رمزارز وجود دارد. از آنجا که تعداد مشترکان خانگی شبکه برق ۳۵ میلیون نفر است در آینده اگر یک درصد از مشترکان خانگی به استخراج اتریوم با این تجهیزات روی آورند توان مصرف اتریوم به ۷۲۸ مگاوات بالغ خواهد شد. اگر ۱۰ درصد این کار را انجام دهند توان مصرف اتریوم به ۷۲۸۰ مگاوات بالغ خواهد شد.

اگر طبق تخمین وزارت نیرو ۲۰ درصد برق مصرفی به استخراج رمزارز اتریوم اختصاص یافته باشد، با فرض اینکه کارت گرافیکی که مبنا فرض شده متوسط قیمت تجهیزات باشد و با فرض اینکه استخراج اتریوم کاملا خانگی باشد و با فرض اینکه مقدار مصرف شبکه بیت‌کوین در اسفند ماه که اوج مصرف برق ایران در شبکه بیت‌کوین ملاک بوده است ملاک توان استخراج اتریوم ایران قرار گیرد، سهم اتریوم از مصرف برق را می‌توان حداکثر ۲۴۴ مگاوات تخمین زد. درنتیجه احتمالا در ۱۱۷ هزار و ۴۷۱ خانه استخراج رمزارز اتریوم جریان دارد.