هدف کشاندن ایران به جنگ اوکراین است/ مواضع اشتباه بستر اتهامات را فراهم کرد/ پهپادها قبلا فروخته شده و حالا بعد از جنگ تحویل شده است

چند هفته پیش در دوم آبان ماه ولادیمیر زلنسکی رییس جمهور اوکراین، مدعی شد که روسیه دو هزار پهپاد از نوع «شاهد ۱۳۶» به ایران سفارش داده است. چند روز بعد سخنگوی نیروی هوایی ارتش اوکراین مدعی شد که بیش از ۳۰۰ پهپاد«شاهد ۱۳۶» ساخت ایران توسط ارتش اوکراین سرنگون شده است. در حالی که هم مقامات ایران و روسیه بارها ادعای خرید و فروش پهپاد های ایرانی را انکار کرده اند، وزیر امور خارجه ایران در روز شنبه ۱۴ آبان اعلام کرد که ایران تعداد محدودی پهپاد به روسیه داده است اما این تسلیحات قبل از جنگ اوکراین در اختیار مسکو قرار گرفته بود. حالا رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران در واکنش به سخنان وزیر امور خارجه ایران گفته است: ایران تعداد محدودی پهپاد پیش از جنگ، نداد. آنها دهها فروند را همین تابستان منتقل کردند و نیروهای نظامی ایرانی اکنون با حضور در مناطق اشغالی اوکراین به روسیه کمک می‌کنند که از آنها علیه غیرنظامیان اوکراینی استفاده کنند.

خبرآنلاین با دیاکو حسینی کارشناس سیاست خارجی گفت و گو کرده است:

چرا اینقدر موضوع پهپادها جنجال برانگیز شده است؟ آیا مواضع اعلامی ایران در خصوص اشتباه بوده؟

جنجال برانگیز شدن فروش پهپادهای ایرانی به روسیه از چند جهت جالب توجه بوده است. از طرفی به نظر می رسد که این پهپادها تاثیری را در میدان جنگ گذاشته است که غربی ها انتظار آن را نداشتند؛ آن هم درست در زمانی که تصور می شد ارتش اوکراین در حال پیشروی است. از طرف دیگر با به بن بست رسیدن مذاکرات ایران و آمریکا، فروش پهپادهای ایرانی دستمایه ای برای فشار به ایران شد نه فقط بخاطر فروش پهپادها، بلکه بخاطر نزدیکی ایران و روسیه که همیشه یکی از نگرانی عمده برای غرب بوده است و حالا فروش این پهپادها از نگاه امریکایی ها، خبر از نزدیکی بیشتر ایران و روسیه و خطرات احتمالی آن برای غرب می دهد.

اما در مورد موضعی که دولت گرفت؛ تا جایی که من اطلاع دارم دولت وجود یک معامله تسلیحاتی با روسیه را تکذیب نکرد بلکه آنچیزی که تکذیب شد فروش این پهپادها به نیت استفاده در جنگ اوکراین بود. اخیرا هم که سردار شکارچی سخنگوی نیرو های مسلح و امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه با صراحت خیلی بیشتری اعلام کردند که ایران قصد ایستادن دوشادوش روسیه در جنگ اوکراین را ندارد و این پهپادها پیش از آغاز جنگ اوکراین به روسیه فروخته شده است. اگرچه رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران گفته است که بخشی از این پهپاد ها در تابستان یعنی وقتی جنگ اوکراین در جریان بوده به روسیه داده شده است اما از لحاظ فنی می تواند اینگونه باشد که ایران قبل از شروع جنگ پهپادهایش را فروخته و طبق تعهداتش باید آنها را تحویل می داد. من فکر می کنم تا امروز باید روشن شده باشد که ایران هیچ گونه قصدی مبنی بر اینکه در جنگ اوکراین از روسیه حمایت کند را ندارد. از روزی که جنگ شروع شد بخاطر موضع گیری های اشتباه از طرف دولت ایران، چنین تصور خطرآفرینی برای طرف غربی به وجود آمد، هر چند دولت بسیار سعی کرد که مواضع اشتباه گذشته را تصحیح کند اما آثار روانشناختی آن پا برجا ماند و همان مواضع بستری شد برای اینکه این نوع اتهامات نسبت به ایران جنجال برانگیز شود اما اکنون با موضع گیری صریح وزیر امور خارجه و سخنگوی نیروهای مسلح باید سوءظن به ایران مبنی بر طرف گیری در جنگ اوکراین برطرف شده باشد.

به نظر شما صرف اینکه ایران به روسیه پهپاد فروخته باشد می توان ایران را به طرف گیری در جنگ اوکراین محکوم کرد؟

خیر. اگر فروش تسلحیات ایران توسط یک قانون بین المللی یعنی قانونی که در شورای امنیت سازمان ملل متحد منع شده باشد؛ آنوقت می شود گفت که ایران خلاف قانون بین الملل عمل کرده است اما چنین قانونی وجود ندارد. آن مفادی هم که در قطع نامه ۲۲۳۱ ایران را از فروش موشک های بالستیک و تسلیحات هسته ای منع می کرد؛ قابل بحث است و نمی تواند یک مبنای قطعی برای رد چنین معاملات تسلیحاتی باشد کما اینکه مدت زمان آن قطع نامه هم تمام شده است.بنابراین هیچ قانون بین المللی ایران را از فروش تسلیحات نظامی منع نمی کند. ضمنا وقتی طرف ایرانی صراحتا اعلام کرده است که این پهپادها را قبل از شروع جنگ به روسیه فروخته؛ نشان می دهد که نیت سیاسی پشت فروش این سلاح نبوده است. هر چند که کشورها معاملات تسلیحاتی گسترده ای با یک دیگر دارند و صرف انجام دادن معاملات تسلیحاتی به هیچ وجه به معنای اعلام جنگ کردن علیه کشوری نیست این ها در مورد ایران هم صادق است و همانطور که عرض کردم این بزرگنمایی و جنجالی که بر سر فروش پهپادها راه افتاد به خاطر هراس غرب از نزدیک شدن ایران و روسیه در مسائل نظامی و ژئوپولتیک است. در عین اینکه استدلال و اتهام غربی ها علیه ایران درست نیست؛ دولت ایران باید خیلی هوشیار باشد که در دامی که برایش پهن کرده اند نیافتد و از روسیه در جنگ اوکراین حمایت نکند. برخی از جریان های فکری در آمریکا علاقه مند هستند که ایران با روسیه وارد میدان جنگ شود یا تظاهر کنند که این اتفاق افتاده است چرا که ایران در چنین وضعیت آسیب پذیر تر خواهد بود. برخی جریان های فکری در روسیه هم علاقه دارند که ایران را متحد خود در جنگ اوکراین نشان دهند چرا که می تواند انزوای سیاسی خود را برطرف و هم هزینه های جنگ را با ایران تقسیم کند.

اصلا کشوری مثل روسیه که در قدرت نظامی سرآمد است چه نیازی می تواند به پهپادهای ایرانی داشته باشد؟

پرسش بسیار خوبی است. اولا این یک واقعیت است که ایران به لحاظ پهپادی یکی از کشورهای پیشرو در جهان است. بخاطر ضعف نیروی هوایی، ایران سرمایه گذاری گسترده ای در صنعت موشکی و پهپادی انجام داده است. هر چند روسیه جزو پنج کشور قدرتمند نظامی در جهان است اما این الزاما به این معنا نیست که از نظر پهپادی بی نیاز است. نکته‌ی دوم این است که شاید روسیه ترجیح داده به جای حملات موشکی و بمباران های استراتژیک که هزینه های سنگینی را در پی خواهد داشت از حملات پهپادی که قابل انکارتر و مبهم تر هستند و دامنه‌ تخریبی محدودی هم دارند استفاده کند و بین کشورهایی که روسیه می توانست این پهپادها را از آن جا تهیه کند؛ ایران گزینه‌ی مناسبی بوده است.

اما از یک دیدگاه دیگر، شاید روسیه واقعا علاقه مند است که ایران را درگیر جنگ اوکراین بکند تا هم بر انزوای سیاسی خود مرهم بگذارد و هم هزینه های کمر شکن جنگ را نصف کند. به همین خاطر دولت ایران باید خیلی هوشیار باشد که مواضعش بستری را برای غربی ها فراهم نکنند که به طرف گیری در جنگ متهم شود.