شکاف بزرگ آمریکا و اروپا بر سر چین؛ جنگ جهانی سوم در راه است؟

هفته گذشته وزیر خارجه دولت پکن جمعه گفت که هر دو سوی تنگه تایوان به چین تعلق و حق اعمال حاکمیت بر آن را دارد. سفر رئیس جمهور تایوان، تسای اینگ ون، به ایالات متحده و دیدار او با کوین مک‌کارتی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در فروردین ماه، چینی‌ها را به شدت عصبانی کرد. این نخستین دیدار ر یک مقام‌ ارشد تایوانی و یک مقام ارشد آمریکایی در 44 سال گذشته در خاک ایالات متحده بود و ماجرا تا جایی پیش رفت که پکن گفت به این سفر پاسخی قاطعانه خواهد داد.

چرا تنش بالا گرفت؟

چینی‌ها میگویند حمایت ایالات متحده از تایوان به معنای آن است که واشنگتن وارد جاده‌ای نادرست و خطرناک شده است. در عوض تایوان، به حمایت آمریکایی‌ها نسبت به خود امیدوارتر از همیشه است. رئیس‌جمهور تایوان در سفر اخیر خود به ایالات متحده گفت حمایت بی‌دریغ آمریکا به تایوان اطمینان می‌دهد که این کشور منزوی نیست.

با وجود آنکه دولت جو بایدن می‌گوید هیچ‌چیزی برای نگرانی چین بابت تایوان در سفر رئیس‌جمهور آنها به امریکا وجود ندارد اما پکن کماکان بسیار نگران است. وزارت خارجه چین در بیانیه ماه گذشته خود گفته که اقدامات قاطع و قهرآمیز برای دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی در راه است. پس از این تهدیدها وزیر دفاع تایوان خبر داد که در «وضعیت حساس منطقه»، ناو هواپیمابر چینی شاندونگ در آب‌های واقع در ۳۷۰ کیلومتری مرز شرقی تایوان مستقر شده است.

مقام‌های آمریکایی مدعی هستند که شی جینپینگ رئیس جمهوری چین به ارتش این کشور دستور داده است تا برای حمله به تایوان تا سال ۲۰۲۷ آماده باشد اما این مساله به معنای تصمیم قطعی پکن برای حمله نیست. چین، تایوان را جزوی از خاک خود می‌داند و بیش از هفت دهه است که دو طرف کج دار و مریز با یکدیگر کنار آمده‌اند. اما حالا تایوان با تکیه بر غرب، چین را کلافه کرده است و به‌نظر می‌رسد که شی، رئیس‌جمهور چین سعی دارد تا به تایوانی‌ها بفهماند مساله برایش شوخی بردار نیست.

تایوان به‌دنبال افزایش قدرت نظامی خود است

چین از نظر تعداد موشک های بالستیک میان برد و کوتاه برد در جهان رتبه اول را دارد. این کشور همچنین، مقام اول را از نظر تعداد سامانه های راکت پرتاب چندگانه دوربرد دارد که می توانند تا فاصله ۲۰۰ کیلومتری حمله کنند. بنابراین شوخی با پکن برای تایوانی‌ها حداقل در شرایط فعلی آنقدرها آسان نیست. ارتش چین اخیرا ارتش چین یک مانور نظامی سه روزه را در مجاورت تایوان برگزار کرد تا حساب کار دست سیاستمدارانی بیفتد که پکن آنها را جدایی‌طلب می‌داند. در طول مانورها، گروه ضربتی نیروی دریایی چین اقداماتی را برای محاصره جزیره که پکن انجام داد. این گروه شامل شش کشتی یعنی ناو هواپیمابر شاندونگ، ناوشکن نوع 055 با جابجایی 10000 تن، ناوشکن نوع 052D، دو ناوچه 054A و کشتی تکمیلی مجتمع نوع 901 بود. در این مانور بیش از 100 هواپیمای جنگی به پرواز در آمدند. ناگفته پیداست که پیام برای تایوان جدی بوده است. آنقدر که وزیر خارجه تایپه در سی‌ان‌ان ظاهر شود و بگوید به نظر می‌رسد چین در تلاش است تا برای آغاز جنگ علیه تایوان آماده شود. این ارزیابی صریح احتمالاً در برخی زمینه‌ها تردیدهایی را ایجاد کرده است در مورد اینکه آیا آمادگی‌های نظامی جزیره برای چنین سناریویی کافی است یا نه.

تایوانی‌ها از اینکه خود را با اوکراین مقایسه کنند ابایی ندارند. آنها تکیه خود را به غرب داده‌اند و ظاهرا برای خرید تجهیزات پیشرفته نظامی از ایالات متحده و ذخیره مهمات در خاک خود تلاش می‌کنند و دوره خدمت سربازی در تایپه که پیش از این چهار ماه بود به یک سال رسیده. اما مشکل برای تایوان کماکان پابرجاست. تایوان به عنوان یک جزیره راه زمینی برای دریافت تسلیحاتی که از غربی‌ها می‌خرد ندارد و برای رسیدن آنها به دست دولت تایوان، مرز دریایی بیش از اندازه ناامن است و بعید به‌نظر می‌رسد که در صورت انتقال تجهیزات پیشرفته، چین دست روی دست بگذارد. براساس قانون مجوز دفاع ملی که اخیرا به‌دست کنگره ایالات متحده تصویب شد و به امضای جو بایدن رسید، تایوان واجد شرایط دریافت یک میلیارد دلار سلاح و مهمات از ایالات متحده برای مقابله با تهدید نظامی چین خواهد بود

تایوان هر چند ظاهرا امکانات مقابله با چین را ندارد اما ظاهرا از دهه‌ها انزوا خسته شده و به‌دنبال گسترش روابط خود با جهان غرب است. هر چقدر که ایالات متحده از چنین روابطی استقبال می‌کند، در اتحادیه اروپا تنش میان اعضا وجود دارد. امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه اخیرا در گفتگویی با رسانه‌ها پس از سفر به چین نسبت به کشیده شدن پای اروپا به اختلافات و تنش‌های پر شتاب میان ایالات متحده آمریکا و چین بر سر تایوان هشدار داد و تاکید کرده بود که اروپا نباید مانند یک رعیت در همه زمینه‌ها دنباله‌رو سیاست‌های واشنگتن باشد. این لحن فرانسوی‌ها نشان می‌دهد که در آینده سیاست خارجی بسیاری از کشورهای مهم اروپایی، جدل با چین بر سر ماجرای تایوان پرطرفدار نیست. از طرف دیگر تاوانی که اروپا بر سر حمایت از اوکراین پرداخت کرده، آنقدر زیاد است که جایی برای حمایت از تایوان در قبال حمله احتمالی پکن باقی نمی‌ماند. به‌نظر می‌رسد تجربه اوکراین به تایوانی‌ها اعتماد به‌نفس بیشتری نسبت به گذشته داده تا راه خود را از چین جدا کنند. پکن هم هر چند سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌ نظامی از خود نشان نداده اما در مورد مساله بسیار جدی است و به‌نظر نمی‌رسد تسلیحاتش با روس‌ها در یک ردیف قرار بگیرد.