پهپادهای شگفتی‌ساز ایران، از شناسایی تا انتحاری!

پرنده های بدون سرنشین (پهپاد) یا به عبارتی دیگر Droneها، دستگاه‌های کنترل از راه دور هستند که در بسیاری از صنایع مانند دفاعی، جنگی و نظامی، امدادرسانی، سرگرمی و بسیاری دیگر امور استفاده می‌شوند. پهپادها توانسته‌اند با اولین حضور خود در عملیات‌های نظامی تغییرات قابل توجهی را ایجاد کنند.

از جمله این تغییرات می‌توان به استراتژی در جنگ‌ها اشاره کرد. این تغییرات اساسی در عملیات‌های شناسایی و نظارت، شامل کاهش هزینه‌های جانی و مالی نسبت به هواپیماها به دلیل ارتفاع بیشتر، آموزش و راه‌اندازی آسان‌تر و اکثرا بدون نیاز به باند پرواز و سرعت بالای آنها هستند. همچنین پهبادها می‌توانند به افزایش ایمنی در جنگ نیز کمک کنند، چرا که قابلیت مخابره اطلاعات را بدون امکان ردیابی خواهند داشت.

در نتیجه پهپادها در عملیات‌های مختلف نظامی به یک دارایی ارزشمند تبدیل شده‌اند. از انواع پهپادها که در ارتش کشورهای مختلف استفاده می شوند می‌توان به پهپادهای بال ثابت، تک روتورها و مولتی روتورها اشاره کرد.

آمریکا یکی از کشورهایی است که سرمایه‌گذاری سنگینی در عرصه پهپادهای نظامی کرده است. دیگر کشورها نیز در این زمینه فعال هستند و به نظر می‌رسد که پهپادها یکی از اجزای اصلی دفاعی اغلب کشورها تبدیل خواهد شد. برای مثال در ۲۱ می سال ۲۰۲۱ ارتش کانادا از برنامه بلند مدت ۲۰ ساله در راستای افزایش ظرفیت های استفاده از هواپیما های بدون سرنشین در ارتش خود خبر داد.

از سویی کشورهای اروپایی به طور جمعی برای توسعه نسل بعدی پهپادهای مسلح، اقدام کرده‌اند. پهپاد nEUROn UCAV که در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲ در فرانسه رونمایی شد، شبیه به X-۴۷B آمریکایی، است. این اولین پهپاد جنگی رادارگریز محصول مشترک اروپا یعنی فرانسه، ایتالیا، یونان، اسپانیا، سوئیس و سوئد است.

در نمایش دیگری از طراحی مشترک پهپادهای رادارگریز اروپایی در گروهی متشکل از کشورهای فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا، هلند، لهستان و اسپانیا، در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۳ به طور مشترک برای توسعه پهبادهای مسلح MALE توافق کردند.

اما فراتر از مرزهای اروپا و آمریکای شمالی، پاکستان، ترکیه، ایران، روسیه، تایوان و هند گام‌های متفاوتی در جهت تولید پهپادهای مسلح برداشته‌اند. هند به دنبال محافظت در برابر چین و پاکستان، پهپاد Rustom-I را در سال ۲۰۰۹ توسعه داد و پهپاد Rustom-II MALE را در سال ۲۰۱۵ مسلح کرد.

در آگوست ۲۰۱۹، وزارت دفاع روسیه تصاویری از پهباد Okhotnik یا Hunter خود را منتشر کرد. اما در حالی که تایوان همچنان در مرحله تحقیق و توسعه است، پاکستان، ایران، ترکیه و روسیه موفق به توسعه پهپادهای مسلح متفاوتی شده‌اند.

صنعت پهپادی ایران

این روزها زیاد درباره پهپادهای ایرانی می‌شنویم. از آرش گرفته تا مهاجر و غزه، ایران طیف گسترده‌ای از پهپادهای شناسایی، رزمی و انتحاری را به خدمت گرفته است. برخی از این پهپادها در میدان نبرد هم کارایی خود را به نمایش گذاشته‌اند.

اما داستان پهپادها در ایران داستان درازی است که شروعش به دوران جنگ برمی‌گردد. بر اساس گزارش تسنیم ضرورت به‌کارگیری پهپادهای شناسایی دقیقاً از روزی مطرح شد که فرماندهان جبهه‌های جنگ با چالشی به‌نام محدودیت پروازی هواپیماهای شناسایی RF۴ ارتش روبه‌رو شدند و از عکس هوایی به‌عنوان مهمترین و قابل اتکاترین وسیله کسب اطلاعات و شناخت موقعیت دشمن در صحنه نبرد، محروم شدند.

ساخت پهپادهای ایرانی از دوران جنگ تحمیلی و با پهپادهای «تلاش» و «مهاجر» آغاز شد و پس از جنگ با توسعه توان پهپادی، شاهد تولید پهپادهای هدف، شناسایی و رزمی متعددی توسط وزارت دفاع و نیروهای مسلح در کشور بودیم. در اینجا سه نمونه‌ از پهپادهای مشهور شناسایی رزمی را معرفی می‌کنیم.

مهاجر پهپاد رزمی شناسایی ایرانی

خانواده مهاجر از مشهورترین پهپادهای ایرانی است. جدیدترین عضو این خانواده مهاجر ۶ است که با برد عملیاتی دو هزار کیلومتری قادر به حمل ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سلاح است. مهاجر ۶ می‌تواند بمب هوشمند و نقطه‌زن اپتیکی-حرارتی قائم را حمل می‌کند.

شاهد ۱۲۹ پهپاد پیشرفته

از شاهد ۱۲۹ به عنوان یکی از کارآمدترین و پیشرفته‌ترین پهپادهای ایران یاد می‌شود. این پهپاد با شناسایی رزمی از سال ۲۰۱۲ که نخستین بار به پرواز درآمد تا امروز مشغول خدمت است. شاهد ۱۲۹ از مداومت پروازی ۲۴ ساعت برخوردار است.

غزه در ادامه شاهد ۱۲۹

از غزه پهپاد پهن پیکر ایرانی در بهار ۱۴۰۰ رونمایی شد. پهپاد غزه دارای ۲۱ متر دهانه بال و ۳۱۰۰ کیلوگرم جرم برخاست است. مداومت پروازی آن ۳۵ ساعت و سرعت پروازی آن ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت عنوان شده است. میزان محموله قابل حمل توسط غزه نیز دستکم ۵۰۰ کیلوگرم و تا ۱۳ بمب بیان شده است.

پهپادهای انتحاری؛ گیم چنجر

پهپادهای انتحاری پرنده‌های بدون سرنشینی هستند که پس از پرتاب قرار نیست به مقر برگردند و با کوبیدن خودشان به هدف ماموریتشان به اتمام می‌رسد. این پهپادها در نقش‌های گوناگون در جنگ استفاده می‌شوند و کارایی بالایی در جنگ‌ از خود نشان داده‌اند.

ایران هم کاربر پهپادهای انتحاری است و نمونه‌های پیشرفته‌ای در زرادخانه خود دارد. آرش یکی از مشهورترین پهپادهای انتحاری ساخت ایران است که تازه‌ترین مدل از آن چندی پیش در رزمایش ارتش رونمایی شد.

از مزیت‌های این پهپادهای زیاد گفته‌اند اما به گفته کارشناسان روس، قابلیت گشت‌زنی روی هدف، پرواز در ارتفاع پایین و قیمت پایین از مهم‌ترین مزیت‌های آن‌ها است. در حالی که قیمت یک موشک کروز مثل کالیبر روسی حدود یک میلیون دلار است، این پهپادها قیمتی بین ۱۰ تا ۵۰ هزار دلار دارند.

اما آینده پهپادها در جنگ‌ها چه خواهد بود؟

دوران جنگ سرد شروع توسعه پهپادها در ارتش کشورها بوده‌است. این هواپیماهای بدون سرنشین که به تنهایی توانسته‌اند استراتژی‌های جنگی را تغییر دهند، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد پیچیده‌تر شدن و تغییرات بزرگ‌تری خواهند بود. از جمله این تغییرات می‌توان در عملیات های نظارتی مناطق مرزی بزرگ اشاره کرد که به یک عملیات کاملا خودکار تبدیل خواهند شد. همچنین با استفاده از هوش مصنوعی، برچسب گذاری و تشخیص حرارتی می توان عملیات های نقشه برداری را به صورت ۳ بعدی و با تشخیص بالا برای عملیات های نجات و اطلاع از استراتژی های دشمن در تهاجم به کشورها استفاده کرد.