بانک‌های خصوصی روزانه ۴۰۰۰ میلیارد تومان پول چاپ می‌کنند/ یارانه نقدی بهتر از کوپن الکترونیک

حذف ارز فسادزای ترجیحی که با نام دلار جهانگیری نیز شناخته شده است، از آن دسته کار‌های مثبتی است که توسط دولت سیزدهم اجرا می‌شود. اتفاقی که سالهاست بسیاری از صاحب نظران از آن به عنوان زنگ خطر افزایش بی حساب و کتاب رانت، فساد و حتی تورم یاد می‌کنند. شاید در هیچ کجای دنیا وجود نداشته باشد که یارانه واردات یک کالای خاص به یک واردکننده داده شود، یارانه‌ای که ریشه تولید را خشکانده بود و حتی کمک خاصی هم به کنترل قیمت کالا‌های وارداتی نمی‌کرد و همزمان به افزایش صادرات پنهان دامن زده بود.
کاهش قاچاق با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی
به طوری که سید اسماعیل یزدان پناه؛ نایب رییس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با اشاره واردات گوشت با ارز ۴۲۰۰ تومانی طی سال‌های گذشته، معتقد است: تاکنون قیمت این کالا ثبات نداشت و سیر صعودی را طی می‌کرد؛ زیرا این محصول با قیمت پایین وارد می‌شد و به‌صورت قاچاق از مرز‌ها به کشور‌های همسایه برده می‌شد، اما با حذف این نرخ ارز به ثبات و قیمت مناسب در بازار رسیده‌ایم.
یارانه نقدی باعث تورم می‌شود
به گزارش دانشجو، طی ماه‌های اخیر دولت اقدام به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی آرد و روغن کرده است، با این وجود دیگر یارانه آرد و روغن به واردکنندگان داده نمی‌شود قرار است این یارانه به صورت مستقیم به مصرف کننده داده شود. اما حالا چالش اصلی در نحوه پرداخت یارانه به مردم است. عده‌ای بر این باورند که پرداخت یارانه نقدی به صورت مستقیم باعث افزایش تورم در کشور می‌شود و باید کوپن به مردم داده شود.
کوپن در شان مردم نیست
در مقابل گروهی دیگر نیز معتقدند ارائه کوپن و کالابرگ در شان مردم نیست و باعث شکل گیری رانت جدیدی در کشور می‌شود اما علی شهیدی؛ جانشین معاون رفاه در وزارت تعاون گفت: قرار است یارانه نقدی در قالب یک پلتفرم، به کالابرگ تبدیل شود و مردم با آن بتوانند از فروشگاه‌ها خرید کنند.

هرچند که با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی آرد و روغن، شاهد کاهش قاچاق این محصولات استراتژیک از ایران به کشور‌های همسایه بودیم. این موضوع را می‌توان در افزایش قیمت و کمبود آرد و روغن در کردستان عراق و پاکستان و حتی امارات دید و نشان از این دارد که دیگر قاچاق روغن و آرد برای قاچاقچیان صرفه اقتصادی ندارد. حالا با این اوصاف، باید دید که دولت چه سیاستی را در پرداخت یارانه به مصرف کننده نهایی اتخاذ می‌کند.
در همین راستا و با توجه به مطالب مطرح شده، با عطا بهرامی؛ کارشناس اقتصادی به گفتگو نشسته ایم که مشروح آن در ادامه تقدیم می‌شود.
دولت در نظر دارد به جای پرداخت یارانه معیشتی، از کالابرگ بهره ببرد. به نظر شما درحال حاضر پرداخت یارانه بهتر است یا استفاده از کالابرگ؟
ما ۲ تجربه درمورد کوپن و یارانه نقدی داریم. در دوره‌ای کوپن داده می‌شد، ضریب جینی ما با ۴۳صدم هم بالا رفت و تقریبا هیچ سالی زیر ۴۰صدم نبود و باعث کاهش اختلاف طبقاتی نشد. فلسفه یارانه این است که شما به اقشاری که از قافله زندگی جا مانده اند، کمک کنید تا بالاتر بیایند. پیاده سازی یارانه نقدی درسال ۱۳۸۹ باعث شد تا در یک فرایند سه ساله، با توجه به اینکه یک شوک ارزی را هم در سال ۹۰ و ۹۱ گذرانده بودیم، ضریب جینی در سال ۱۳۹۲ به ۳۶صدم می‌رسد. یعنی یارانه نقدی بر پرداخت کوپن برتری مطلق دارد. زیرا کوپن پرداخت می‌کنید، سیاست گذار فرض می‌کند که مردم به مرغ، روغن و یا برنج احتیاج دارند، درحالی که به این شکل نیست که مردم حتما به این اقلام نیاز داشته باشند. انتخاب نیاز مصرف کننده بسیار پیچیده‌تر از آن است که بخواهد از پشت میز مسئولان تصمسم گرفته شود. ممکن است کسی نخواسته باشد گوشت قرمز مصرف کند و یا برنج بخورد. مصرف کننده با صد‌ها قلم کالا درگیر است که باید به آن اجازه دهید تا خودش انتخاب کند. فرایند انتخابی که مصرف کننده انجام می‌دهد، به بهبود اقتصاد هم کمک می‌کند. اینکه شرکت‌هایی سیستم‌ها را فعال کنند و برای آن برنامه بنویسند، سامانه و بازارگاه ایجاد کنند، باعث شکل گیری هزاران میلیارد رانت می‌شود و در نهایت انتخاب مصرف کننده را هم از بین می‌برد. در هیچ جای دنیا نیز کوپن بین مردم توزیع نمی‌شود و در یک زمانی که درآمد نفتی ۱۲۰ دلاری را داریم، انجام این کار در شان نظام نیست و صادرات غیرنفتی کشور نیز به ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد. انتخاب کوپن خطالی مطلق سیاست گذاری است و هیچ توجیه عقلانی ندارد و امیدوارم دولت به این سمت حرکت نکند.

عده‌ای معتقدند که پرداخت یارانه نقدی ممکن است یک شوک تورمی را در بعضی اقلام و کالا‌ها ایجاد کند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
افرادی که این حرف را می‌زنند، دانسته و ندانسته، آب به آسیاب نظام بانکی کشور می‌ریزند. در یارانه نقدی، شما پول جدیدی را خلق نمی‌کنید و پول موجود را شکل دیگری مصرف می‌کنید. مثلا به جای اینکه ما پول را به واردکننده نهاده‌های دامی بدهیم، به مصرف کننده نهایی می‌دهیم. در قیاس با کوپن به جای اینکه بگوییم مصرف کننده جنس را از فروشگاه بگیرد و دولت به جای او پول می‌دهد، همان پول را به مصرف کننده در جهت خرید محصول می‌دهد، اما امروزه بانک‌های خصوصی، روزانه ۴۰۰۰ میلیارد تومان پول چاپ می‌کنند که این موضوع باعث تورم می‌شود و متاسفانه آدرس غلط می‌دهند. همین افراد یکبار می‌گویند که افزایش ۵۷ درصدی حقوق‌ها باعث تورم است، درحالی که سهم دستمزد در بنگاه‌های بزرگ زیر ۸ درصد است و در بنگاه‌های بزرگ تا ۲۰ درصد می‌رسد. این افراد هردفعه یک جایی را آدرس می‌دهند تا ذهنمان به سمت نظام بانکی نرود. بانک مرکزی به وظیفه خودش عمل نمی‌کند و به جای اینکه ترازنامه بانک‌ها را درست ببندد و اجازه دهد تا بانک‌ها هم مثل یک بنگاه در صورتی که ناتراز باشند، ورشکسته شوند، ریسکشان را می‌خرد و تورم خلق می‌شود. در یارانه نقدی قرار نیست پول جدیدی خلق شود.
به عنوان جمع بندی اگر سخنی دارید بفرمایید.
در بحث یارانه‌ها با ادامه وضع موجود تغییری رخ نمی‌دهد، یعنی شما اگر متغیر‌های علت خود را همانگونه که تا الان بودند، بچینید و ادامه دهید، خروجی شما ثابت است. متاسفانه بعضی ذینغعان و بانک‌های خصوصی و افرادی که یارانه برمصرف به سودشان است، فضایی را ایجاد کرده اند، در هیچ جای دنیا با منطق کمک به فقرا، برمصرف یارانه نمی‌دهند، ولی متاسفانه در کشور ما در عمده ۴۰ سال اخیر با بهانه و شعار مبارزه با فقر، به مصرف یارانه دادیم. ثروتمندان که توان مصرف بیشتری دارند، ذینفع شدند. باید حواسمان باشد که یارانه بر مصرف غلط است و باید سیستم تغییر کند. درحال حاضر نیز یارانه انرژی به طور اشتباه توزیع می‌شود. یارانه انرژی به شکل مضحکی کشور را متلاشی کرده است و بنزین در ایران نزدیک به ۷ سنت قیمت گذاری می‌شود که باعث افزایش قاچاق شده است. باید از تجارب گذشته نیز استفاده کنیم. اگرچه دولت دهم نیز اقدام به پرداخت یارانه نقدی کرده است، اما این کار عقلی بود و نباید به خاطر مرزبندی سیاسی کار کارشناسی را مخدوش کنیم.